พอเข้าหน้าท่องเที่ยวทะเล เรื่อง "ห้ามกินไข่แมงดาถ้วย" ต้องเอากลับมาพบกันใหม่นะครับ ... เพราะนับวัน แมงดาจาน (หรือ แมงดาทะเลหางเหลี่ยม) ยิ่งเหลือน้อยลงทุกที เพราะคนไล่กินไข่ที่ไม่ค่อยมีพิษของมันเข้าไป จนจะสูญพันธุ์อยู่แล้ว ... พ่อค้าแม่ค้าเลยเอาแมงดาถ้วย (ซึ่งก็เป็นแมงดาทะเลหางกลม หรือแมงดาไฟ หรือเห-รา) มาขายกันแล้วอ้างว่าไม่อันตราย ซึ่งไม่จริงนะครับ มีสิทธิต้องเสี่ยงดวงได้รับพิษจากมัน อันตรายมากครับ
--------
(เอาเนื้อหาเก่าที่เคยโพสต์ไว้ กลับมาให้อ่านกันนะ)
"แมงดาถ้วย ก็มีพิษนะ ไม่ควรกินครับ"
จริงๆ แล้ว แมงดาถ้วย กับ แมงดาไฟหรือเห-รา เนี่ย มันก็พวกเดียวกันแหล่ะครับ ... "แมงดาทะเล" ในประเทศไทยมีอยู่ 2 ชนิด คือ แมงดาถ้วย หรือ แมงดาไฟ หรือเห-รา (Carcinoscorpius rotundicauda ) ซึึ่งเป็นแมงดาทะเลที่มีพิษจากสาร tetrodotoxin เตตราโดท็อกซิน และแมงดาจาน (Tachypleus gigas) ซึ่งเป็นแมงดาทะเลที่ไม่มีพิษ และชาวบ้านนำมาทำเป็นอาหารได้
โดยทั่วไป แมงดาถ้วย ตัวจะเล็กกว่า หางจะกลมและเรียบ ส่วนแมงดาจาน ตัวจะโตกว่า หางจะเป็นสามเหลี่ยม มุมด้านบนของสามเหลี่ยมจะเป็นรอยหยักชัดเจน
การเป็นพิษจากการรับประทานไข่แมงดาทะเลนั้น จะทำให้ผู้ป่วยมีอาการชาตามปาก แขนขา แล้วตามด้วยอาการอัมพาต หรืออาจเสียชีวิตจากการหยุดหายใจเนื่องจากกล้ามเนื้อหายใจไม่ทำงาน เพราะสารพิษ tetrodotoxin หรือ saxitoxin จะยับยั้งการทำงานของ sodium channel ในกล้ามเนื้อโดยตรง
สาเหตุส่วนใหญ่ที่คนพลาดไปกินแมงดาถ้วยกัน ก็เพราะความเชื่อผิดๆ ของชาวบ้านแบบนี้แหล่ะว่า "ตัวเห-รามีพิษ แต่แมงดาถ้วยไม่มีพิษ" "ตัวเห-รามีขนและตาแดง แมงดาถ้วยไม่มีขนและ ตาดำ" ซึ่งผิด
แถมหลังๆ นี้ จำนวนของแมงดาจานมีน้อยลงอย่างมาก ขณะที่พบแมงดาถ้วยเพิ่มขึ้น (ในอัตราส่วนแมงดาจานต่อแมงดาถ้วย ถึง 1 : 100) ซึ่งผมเดาว่า ก็เพราะเราจับแมงดาจานมากินไข่กันเยอะเกินไปแล้ว จำนวนประชากรมันเลยลดลง
บางคนแย้งว่ากินแมงดาถ้วยแล้ว ไม่เห็นเป็นอะไร คือ คุณก็โชคดีนะ ใน
ประเทศไทยเรานี้แมงดาถ้วยมีทั้งตัวที่มีพิษ บางตัวไม่มีพิษ หรือมีพิษประมาณ 30% แต่การที่เราไม่สามารถแยกตัวที่มีพิษกับตัวที่ไม่มีพิษออกจากกันด้วยลักษณะภายนอกได้ จึงไม่ควรกินอยู่ดี
สรุปว่า แมงดาทะเลตัวไหน "หางกลม" เนี่ย ห้ามกินทั้งนั้นนะ ไม่ว่าเค้าจะอ้างว่าเป็นแมงดาถ้วยก็ตาม
ข้อมูลความเป็นพิษของแมงดาถ้วย จาก https://med.mahidol.ac.th/poisoncenter/th/bulletin/bul95/v3n1/Hors_crab
-------
ข้อมูลเพิ่มเติมและภาพประกอบ จาก https://www.nstda.or.th/th/news/13084-horseshoecrab
รศ.ดร.ซุกรี หะยีสาแม คณบดีคณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี นักวิชาการที่มีความเชี่ยวชาญเรื่องแมงดาทะเล ให้ข้อมูลว่า แมงดาที่มีพิษ คือ แมงดาถ้วย โดยเฉพาะช่วงนี้เป็นช่วงฤดูวางไข่ของแมงดาถ้วยจะพบมากในฝั่งอ่าวไทยโดยแมงดาถ้วยกำลังเริ่มวางไข่มาตั้งแต่เดือนธันวาคม และมีความหนาแน่นของไข่ที่พร้อมกินแต่มีความเป็นพิษสูง ตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์ถึงเดือนเมษายน ดังนั้นใครที่รับประทานไข่แมงดาช่วงนี้ไปจนถึงเดือนเมษายนให้รู้ไว้ว่ามีความเสี่ยงสูงที่จะเป็นไข่แมงดาถ้วย ซึ่งมีพิษอันตรายถึงชีวิต
“ในอดีตชาวบ้านไม่นิยมกิน แต่เข้าใจว่าระยะหลังเริ่มมีชาวประมงนำแมงดาถ้วยมาขาย ซึ่งเมื่อก่อนไม่มีราคา แต่เพราะไข่ของแมงดาจานไม่มีพิษเริ่มถูกจับมาขายมากขึ้นจนจำนวนเริ่มลดน้อยลง จนบางพื้นที่ของไทยนำเข้าแมงดาจาน จากประเทศเพื่อนบ้านเป็นหลัก ทำให้ไข่แมงดาจานมีราคาแพงจึงอาจจะมีการนำแมงดาถ้วยมาผสมขายและบริโภคแทนก็ได้ ซึ่งถือว่าอันตรายมาก”
รศ.ดร.ซุกรี กล่าวว่า แมงดาถ้วย หรือ แมงดาไฟ หรือ เหรา แล้วแต่จะเรียกชื่อต่างกันไปในแต่ละพื้นที่ พบได้เยอะในประเทศไทยอาศัยอยู่ตามหาดโคลนปนทราย ลักษณะภายนอกจะมีกระดองโค้งกลมเหมือนถ้วย ตัวสีเข้มวางไข่ตามป่าชายเลย วิธีสังเกตง่ายๆ จากลักษณะกายภาพให้ดูที่โคนหางถึงกลางหางจะมีลักษณะกลมเหมือนแท่งดินสอ เป็นแมงดาที่มีพิษไม่นิยมนำไข่มารับประทาน เนื่องจากกินแล้วเมา ผู้มีอาการแพ้จะมีอาการปากชา พูดไม่ได้ แขนขาชา หายใจไม่ออก บางรายอาจมีอาเจียนร่วมด้วยและเสียชีวิต แมงดาถ้วย แมงดาจาน
สำหรับแมงดาชนิดที่นำไข่มารับประทานได้ คือ แมงดาจาน ในอดีตพบมากในประเทศไทยทั้งฝั่ง อันดามันและอ่าวไทย แต่ระยะหลังนี้เริ่มน้อยลงจนและเสี่ยงสูญพันธุ์ในฝั่งอ่าวไทย ลักษณะทางกายภาพลำตัวแบนกว้างเหมือนจาน หากสังเกตที่หางจะเป็นสามเหลี่ยมตั้งแต่โคนถึงกลางหาง ส่วนปลายหางจะแหลม อย่างไรก็ดีไข่แมงดาจาน จะมีพิษอยู่บ้างแต่ถือว่าน้อยมากจนไม่เกิดอันตราย คนจึงนิยมนำไข่แมงดาจานมารับประทาน โดยเฉพาะคนจีน อินโดนีเซีย มาเลเซีย และไทย ทำให้จำนวนประชากรแมงดาจานเริ่มเหลือน้อยมากในประเทศไทย จนกระทั่งในระยะหลังเริ่มมีการนำเข้าไข่แมงดาจานจากเพื่อนบ้านเข้ามาในประเทศไทย ทั้งนี้ในแง่ของการอนุรักษ์ประชากรแมงดาจาน อยากให้ประชาชนลดการรับประทานไข่แมงดาจานเพื่อเป็นการอนุรักษ์ประชากรแมงดาจานให้อยู่ในระบบนิเวศทางทะเลต่อไปด้วย
